W jakich górach możemy spotkać żyjące świstaki?

Świstaki górskie – urocze mieszkańce wysokich szczytów

Wędrując po górskich szlakach możemy natknąć się na wiele fascynujących zwierząt. Jednym z najbardziej charakterystycznych mieszkańców wysokogórskich łąk jest świstak. Te sympatyczne gryzonie o charakterystycznym, donośnym gwizdem stały się symbolem niektórych pasm górskich. Gdzie dokładnie możemy spotkać te ciekawe zwierzęta? W jakich górach żyją świstaki w Polsce i Europie? Zapraszam do odkrywania górskiego świata tych fascynujących ssaków.

Świstaki w polskich Tatrach – gdzie je spotkać?

Świstak tatrzański (Marmota marmota latirostris) to podgatunek świstaka alpejskiego, który zamieszkuje wyłącznie Tatry – zarówno polskie, jak i słowackie. To jedyne miejsce w Polsce, gdzie możemy spotkać te zwierzęta w ich naturalnym środowisku.

W Tatrach świstaki zasiedlają tereny położone głównie powyżej górnej granicy lasu, na wysokości od około 1400 do 2300 m n.p.m. Najczęściej spotkamy świstaki na nasłonecznionych, alpejskich łąkach i halach, gdzie mają dostęp do pożywienia i mogą kopać swoje nory.

Na szlaku turystycznym największe szanse na obserwację tych zwierząt mamy w rejonie Doliny Pięciu Stawów Polskich, Hali Gąsienicowej czy Kasprowego Wierchu. Wczesnym rankiem lub pod wieczór, gdy świstaki są najbardziej aktywne, możemy usłyszeć ich charakterystyczny gwizd rozchodzący się po górskich zboczach.

Pamiętajmy, że świstak w Tatrach jest gatunkiem ściśle chronionym, a jego populacja jest stosunkowo niewielka – liczy około 700 osobników w całym paśmie tatrzańskim. Obserwujmy te zwierzęta z odpowiedniej odległości, nie schodząc ze szlaku i nie zakłócając ich naturalnego rytmu życia.

Alpy – królestwo świstaków alpejskich

Najbardziej znanym i rozpowszechnionym gatunkiem świstaka w Europie jest świstak alpejski (Marmota marmota). Jak wskazuje nazwa, jego głównym miejscem występowania są Alpy, gdzie możemy go spotkać na terenie kilku krajów: Francji, Szwajcarii, Włoch, Austrii, Niemiec i Słowenii.

Świstaki alpejskie zasiedlają tereny położone na wysokości od 800 do nawet 3200 m n.p.m., preferując nasłonecznione, trawiaste zbocza. W Alpach populacja tych zwierząt jest znacznie liczniejsza niż w Tatrach, dlatego szanse na spotkanie świstaka podczas górskiej wędrówki są tam większe.

Szczególnie bogate w świstaki są rejony Parku Narodowego Gran Paradiso we Włoszech, okolice Chamonix we Francji czy szwajcarskie kantony Gryzonia i Valais. Charakterystyczny gwizd świstaków stanowi nieodłączny element alpejskiego krajobrazu, a same zwierzęta stały się jednym z symboli tego pasma górskiego.

W niektórych rejonach Alp świstaki przyzwyczaiły się do obecności turystów, co pozwala na bliższe obserwacje. Mimo to należy pamiętać o zachowaniu odpowiedniego dystansu i szacunku dla tych dzikich zwierząt.

Świstaki w innych europejskich górach

Poza Tatrami i Alpami, świstaki w Europie możemy spotkać również w kilku innych pasmach górskich:

1. Pireneje – na granicy Francji i Hiszpanii żyją świstaki alpejskie, które zostały tam introdukowane przez człowieka w XX wieku. Obecnie tworzą stabilną populację.

2. Karpaty – w rumuńskiej części Karpat, szczególnie w górach Fogaraskich i Retezat, można spotkać świstaki. Podobnie jak w Pirenejach, zostały tam wprowadzone przez człowieka.

3. Apeniny – we włoskich Apeninach również prowadzono programy reintrodukcji świstaków, które zakończyły się sukcesem.

Warto zauważyć, że wszystkie europejskie populacje należą do gatunku świstaka alpejskiego lub jego podgatunków. Górskie rejony Europy oferują idealne warunki dla tych zwierząt, które potrzebują otwartych, trawiastych terenów położonych wysoko nad poziomem morza.

Świstaki w górach Azji i Ameryki Północnej

Świat świstaków nie ogranicza się tylko do europejskich gór. W Azji i Ameryce Północnej występuje kilkanaście gatunków tych zwierząt, zasiedlających różne pasma górskie.

W Azji możemy spotkać między innymi:
– Świstaka himalajskiego (Marmota himalayana) – jak sugeruje nazwa, zamieszkuje on rejony Himalajów i Wyżyny Tybetańskiej na wysokościach przekraczających nawet 5000 m n.p.m.
– Świstaka syberyjskiego (Marmota sibirica) – występuje w górach Ałtaj, Sajany i innych pasmach Syberii i Mongolii.
– Świstaka długoogoniastego (Marmota caudata) – spotkamy go w górach Środkowej Azji, takich jak Pamir czy Tien-szan.

W Ameryce Północnej żyje kilka gatunków świstaków, w tym:
– Świstak żółtobrzuchy (Marmota flaviventris) – zamieszkuje Góry Skaliste i inne pasma zachodniej części kontynentu.
– Świstak olimpijski (Marmota olympus) – endemiczny gatunek występujący tylko w górach Olympic w stanie Waszyngton.
– Świstak szary (Marmota caligata) – można go spotkać w górach Alaski, zachodniej Kanady i północno-zachodnich stanów USA.

Te różne gatunki świstaków przystosowały się do życia w specyficznych warunkach górskich na całej półkuli północnej. Wszystkie jednak zachowują podobny tryb życia – są aktywne w ciepłych miesiącach roku, a zimę spędzają w hibernacji.

Jak obserwować świstaki w ich naturalnym środowisku?

Obserwowanie świstaków w górach może być fascynującym doświadczeniem dla miłośników przyrody. Oto kilka wskazówek, które zwiększą szanse na spotkanie tych zwierząt:

1. Wybierz odpowiedni czas – świstaki są najbardziej aktywne wczesnym rankiem i późnym popołudniem. W środku dnia często chowają się przed słońcem w norach.

2. Odwiedź właściwe miejsca – wybieraj szlaki prowadzące przez alpejskie łąki i hale powyżej górnej granicy lasu. W Tatrach świetnym miejscem są okolice Doliny Pięciu Stawów czy Hali Gąsienicowej.

3. Zachowaj ciszę – świstaki mają doskonały słuch i szybko reagują na niepokojące dźwięki. Poruszaj się spokojnie i cicho.

4. Używaj lornetki – dobra lornetka pozwoli ci obserwować zwierzęta z bezpiecznej dla nich odległości.

5. Naucz się rozpoznawać sygnały ostrzegawcze – charakterystyczny, głośny gwizd świstaka to sygnał alarmowy ostrzegający inne osobniki przed niebezpieczeństwem. Jeśli go usłyszysz, rozejrzyj się uważnie, być może niedaleko znajduje się świstak.

Pamiętaj, że obserwacja świstaków powinna odbywać się z poszanowaniem ich naturalnego środowiska. Nie schodź ze szlaków, nie próbuj dokarmiać zwierząt ani zbliżać się do ich nor. Świstaki, jak wszystkie dzikie zwierzęta, najlepiej obserwować z dystansu.

Ochrona świstaków – wyzwania i działania

Świstaki w górach Europy objęte są różnymi formami ochrony. W Polsce świstak tatrzański znajduje się pod ścisłą ochroną gatunkową, a jego siedliska chronione są w granicach Tatrzańskiego Parku Narodowego. Podobnie w innych krajach europejskich świstaki objęte są ochroną prawną.

Główne zagrożenia dla populacji świstaków to:
– Utrata siedlisk związana z działalnością człowieka
– Fragmentacja populacji
– Zmiany klimatyczne wpływające na długość okresu hibernacji
– Kłusownictwo (w niektórych regionach)
– Choroby zakaźne

Działania ochronne obejmują monitoring populacji, badania naukowe, edukację społeczeństwa oraz ochronę siedlisk. W niektórych regionach, gdzie świstaki wyginęły, prowadzi się programy reintrodukcji, które przywracają te zwierzęta do ich dawnych siedlisk.

Każdy turysta może przyczynić się do ochrony świstaków, przestrzegając zasad poruszania się po górach, nie schodząc ze szlaków w miejscach występowania tych zwierząt i nie zakłócając ich naturalnego rytmu życia.

Fascynujące fakty o życiu świstaków

Świstaki górskie prowadzą niezwykle interesujący tryb życia, doskonale przystosowany do surowych warunków wysokogórskich:

Żyją w rodzinnych koloniach, zamieszkujących rozbudowane systemy nor. Główna nora zimowa może mieć nawet kilka metrów długości i jest wyścielana sianem, które świstaki gromadzą pod koniec lata.

Najbardziej charakterystyczną cechą życia świstaków jest długa hibernacja trwająca od 6 do nawet 9 miesięcy w roku. W Tatrach świstaki zasypiają już we wrześniu, a budzą się dopiero w kwietniu lub maju następnego roku. W czasie hibernacji temperatura ich ciała spada do około 4-5°C, a liczba oddechów zmniejsza się z 20-25 do zaledwie 1-2 na minutę!

Dieta świstaków składa się głównie z roślin – jedzą trawy, zioła, kwiaty, liście i korzenie. Latem intensywnie żerują, aby zgromadzić zapasy tłuszczu na zimę – w tym okresie mogą przybrać na wadze nawet 50% swojej masy ciała.

System komunikacji świstaków jest bardzo rozwinięty – używają różnych typów gwizdów, aby ostrzegać przed niebezpieczeństwem, oznaczać terytorium czy komunikować się między sobą. Głośny, przenikliwy gwizd alarmu może być słyszalny nawet z odległości kilometra.

Te fascynujące gryzonie stanowią ważny element górskich ekosystemów i są wskaźnikiem ich zdrowia. Obserwacja świstaków w ich naturalnym środowisku to nie tylko niesamowite przeżycie, ale również okazja do lepszego zrozumienia złożonych zależności panujących w górskiej przyrodzie.